مدیریت حریق
مدیریت حریق شامل برنامه ریزی و مدیریت آتش در هر کشور است. مدیریت عملیات حریق باید طبق اصول و ضوابط قانونی هر کشور صورت گیرد که مشخص کردن این اصول و دستورالعمل‌ها امکان اجرای برنامه ریزی درست و اقدامات اجرایی راهبردی و تاکتیکی را محیا می‌کند؛ باید این تدابیر توسط مدیران دلسوز صورت گیرد.
دستورالعمل مدیریت حریق دارای اقدامات چند بخش است که شامل اصول مدیریت، حفاظت و ایمنی، احیاء و بازسازی بعد از اطفاء حریق می‌باشد. طبق این برنامه مدیریتی، روش‌ها و شیوه‌هایی برای انجام درست وظایف صورت داده می‌شود که می‌تواند از سمت یک نهاد یا یک فرد باشد.
مدیرت عملیات حریق یک سطح پایین‌تر از اصول مدیریت منابع است که البته هر دو نوع مدیریت مکمل هم هستند؛ از جمله این اقدامات مدیریتی باید در اغلب مواقع با در نظر گرفتن برنامه‌های فردی برای پیشگیری از احتراق صورت گیرد. اما با این وجود هر اندازه هم که اصول مدیریت حریق فراگیر باشد، ایجاد ایمنی باید جزو برنامه‌های اصلی باشد؛ خصوصا با در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی یک کشور می‌توان بهترین برنامه ریزی برای حریق را انجام داد.
جهت مدیریت احتراق لازم است که همه نهادها، مسئولان، افراد در این وظیفه مهم شرکت کنند تا بهترین نتیجه گرفته شود و البته این موضوع شامل آموزش‌های همگانی برای افراد جامعه در رابطه با احتراق است.
اقدامات مهم جهت مدیریت حریق
مدیریت حریق
اقدامات مهمی که باید به طور جامع درباره مدیریت احتراق صورت گیرد شامل موارد زیر است:
- همه برنامه ریزی‌ها و اقدامات مدیریت آتش سوزی که باید طبق یک راه و روش اصولی، دستورالعمل‌های قانونی، واضح و مشخص باشد.
- این فعالیت‌ها باید در سطوح متناسبی با تمام جزئیات برای مدیریت هر جنبه‌ای از احتراق، از جمله پیشگیری، مدیریت منابع سوخت، شناسایی کردن، اعزام به موقع نیرو به محل، اطفاء حریق و احیاء صورت گیرد.
- این اصل باید از ضرورت‌ها باشد که ایجاد ایمنی برای نیروهای امداد و نجات و آتش‌نشانان در ابتدای امر قرار گیرد.
- در مناطقی که چندین سازمان آتش‌نشانی عهده‌دار خاموش کردن و مدیریت آتش را دارند باید شرایطی ایجاد شود که تعیین و تکلیف کند کدام یک از این سازمان‌ها دارای وظیفه اصلی جهت کنترل آتش رخ داده، خواهند بود.
- برنامه‌های تدوین شده باید برخوردار از آنالیز عملیات‌هایی باشد که در جهت کاهش یا افزایش خطرات ناشی از احتراق خواهد بود.
- این اقدامات باید بر طبق اکوسیستم، تبعات به بار آمده در اثر حریق، موقعیت و وضعیت احتراق باشد.
- در شرایط حریق خاص باید احتمالات و شناسایی این احتمالات با توجه به شرایط انجام گیرد.
- این برنامه‌های مدیریتی باید بر اساس اقلیم، شرایط آب و هوایی آن منطقه موثر بر ایجاد احتراق یا کنترل احتراق انجام گیرد.
- مدیریت حریق در مناطق که دارای معادن زیرزمینی و یا منابع طبیعی از جمله جنگل‌ها و مراتع هستند؛ باید به درستی صورت گیرد، خصوصا در مناطقی که دارای گونه‌های در حال انقراض جانوری و گیاهی است.
سایر تصمیمات مدیریت حریق
تمامی برنامه ریزی‌های که برای مدیرت عملیات حریق صورت می‌گیرد، باید دارای استانداردهای لازم باشد. هیچ برنامه مدیریتی آتش بدون اصول و ضوابط استاندارد نمی‌تواند تاثیری در کم کردن خسارات داشته باشد، بلکه ممکن است خود از عوامل ایجاد کننده احتراق باشد.
یکی از این برنامه‌های مدون در جهت مدیریت و کنترل آتش، آموزش دادن تئوری و عملی به نیروهای آتش‌نشانی است که از قدرت تجزیه و تحلیل احتراق به وجود آمده برخوردار باشند و درکوتاه‌ترین زمان ممکن بتوانند با اقدامی درست جهت کنترل و اطفاء حریق اقدام کنند.
در زمینه مدیریت آتش باید این مساله را مد نظر داشت که بعضی از مناطق و محدوده‌ها، مثل پالایشگاه‌ها یا معادن زیرزمین دارای اهمیت بسیار هستند؛ پس باید در این مناطق باید از قبل برنامه ریزی پیشگری از احتراق صورت گیرد و در صورت رخ دادن احتراق باید جهت خاموش کردن آتش در این مناطق به سرعت وارد عمل شوند؛ زیرا آتش سوزی در این مناطق موجب انفجار و انتشار پر سرعت آتش به مناطق دیگر خواهد شد.
یکی دیگر از برنامه‌های ضروری و مهم مدیریتی احتراق این موضوع است که بعد از اطفاء کامل حریق عملیات احیاء و بازسازی طبق تجزیه و تحلیل درست و اصولی انجام گیرد که این موضوع بسیار دارای اهمیت است.
مدیریت و فرماندهی عملیات در حریق و حوادث
عملیات اجرایی احتراق مفید و مناسب، احتیاج به یک سازمان مدیریت و فرماندهی عملیات حریق و حوادث دارد؛ این مرکز باید دارای یک فرمانده باشد در نتیجه وجود چندین فرمانده ممکن است عملیات اقدام، فرماندهی و کنترل، هماهنگی، طرح ریزی، سازمان دهی، ارتباطات و ایمنی با مشکل مواجه شود.
عملیات اطفاء و کنترل حریق نیاز به همکاری منظم تیمی دارند، در صورتی که هر کدام از افراد با وظایف خود آشنا باشند و کسی از نیروها باعث ایجاد اختلال در کار دیگر نیروها نشود.
فرمانده که مهم‌ترین عضو این سیستم است، باید با ایجاد راهبردی مناسب در جهت هماهنگ کردن افراد، ابزار و محیط کمک کند. فرمانده شخصی است که تمامی عوامل احتراق را آنالیز کرده و با آسان کردن مسائل برای افراد شرایط ایجاد عملیات آسان را فراهم می‌کند.
فرمانده با تجزیه و تحلیل موقعیت ایجاد شده شرایط استفاده درست از فرصت‌ها را فراهم می‌کند؛ همچنین فرمانده دو استراتژیک، بقاء سازمان و توسعه علم به روز را انجام می‌دهد.
وضعیت مناسب یک آتش‌نشان:
- مهارت ذهنی
- مهارت ارتباطی
- مهارت برنامه ریزی
- مهارت تشخیص
مهارت ذهنی که برای یک فرمانده نیاز است:
- قدرت تصمیم گیری
- انتخاب بهترین راه حل ممکن
- گرفتن تصمیم درست
- برخوردار از تمامی شیوه‌ها و علم روز
- توانایی انتخاب مناسب و درست
- دارای قدرت اعتماد به نفس
- مسئول پذیر و وظیفه شناس
- متعهد، دلسوز
- آینده نگر
در حین عملیات مدیریت، کنترل و اطفاء حریق فرمانده تصمیم گیرنده اصلی است که باید نهایت تلاشش را به خرج دهد تا سلامت نیروهایش به خطر نیفتد و با کمک گرفتن از بهترین و به روز ترین تجهیزات جهت اطفاء حریق اقدام کند. روش‌هایی که فرمانده برای مدیریت حریق صورت دهد باید به صورت استاندارد و طبق روش‌های عملیاتی باشد.
سخن پایانی
مدیریت حریق یک از موارد اصلی و اساسی برای پیشگیری حریق کنترل آن و اطفاء حریق است. در حقیقت تمامی عملیات‌های اجرایی که باعث می‌شود خسارات جانی و مالی در اثر آتش سوزی به پایین‌ترین حد ممکن برسد، همگی بستگی به مدیریت اصولی و درست آتش دارد.
مدیریت حریق یک نوع برنامه ریزی آگاهانه و راهبردی است که از راه آموزش برای نیروهای امداد و نجات و عامه مردم است تا هم از عواملی که از ایجاد اتش سوزی شده جلوگیری کنند و هم اینکه در صورت وجود احتراق صورت گرفته بتوانند جان خود و دیگران را نجات دهند.